Wszystko co musisz wiedzieć o Self Assessment

Dzisiejszy artykuł będzie poświęcony bardzo ważnej części systemu podatkowego w Wielkiej Brytanii, jaką jest Self Assessment. Jeśli interesujesz się biznesem, planujesz założyć swoją własną działalność lub już stawiasz pierwsze kroki jako przedsiębiorca w UK, najprawdopodobniej spotkałeś się już z tym terminem. Pojawia się on na wielu etapach prowadzenia działalności i używany jest w kilku kontekstach, co może sprawiać że jest nie do końca zrozumiały.

Czym dokładnie jest Self Assessment?

Najprościej mówiąc, Self Assessment to system deklaracji podatkowych, w którym osoby samozatrudnione, landlordzi i niektórzy inni podatnicy samodzielnie obliczają podstawę swojego opodatkowania (czyli dochód), informując jednocześnie HMRC o osiągniętych przychodach i kosztach. Jest to zatem dość rozbudowana deklaracja podatkowa, składana głównie przez przedsiębiorców.

Z osiągniętych dochodów, kwalifikujące się osoby rozliczają się poprzez deklarację Self Assessment Tax Return, którą składa się maksymalnie do 31 stycznia po zakończeniu roku podatkowego (rok podatkowy w UK trwa od 6 kwietnia do 5 kwietnia następnego roku). Przykładowo, jeśli w okresie od czerwca do września 2025 roku prowadziłeś swój stragan z lemoniadą, deklarację SA trzeba będzie złożyć do 31 stycznia 2027 roku. Tego samego dnia upływa zresztą termin zapłaty podatku.

W 2026 roku, za sprawą wejścia w życie dużych zmian w programie Making Tax Digital (MTD), sytuacja niektórych się nieco zmieni. Od następnego roku, obowiązkiem składania cyfrowych deklaracji zostaną objęci samozatrudnieni i landlordzi, który w roku podatkowym 2024/2025 osiągnęli zysk powyżej £50,000. W 2027 roku, limit ten zostanie obniżony do £30,000. Warto pamiętać, że osoby objęte MTD będą zobowiązania do składania deklaracji kwartalnych oraz rocznej deklaracji podsumowującej (Final Declaration).

Więcej o zmianach w programie MTD wchodzących w życie w następnym roku możesz przeczytać w naszym artykule.

Kto musi rozliczać się poprzez Self Assessment?

Jak wspominałam, lista osób, które muszą rozliczać się poprzez Self Assessment jest dość obszerna. Można ją zobaczyć na stronie rządowej, ale doprecyzujemy pewne informacje.

Income Tax

Po pierwsze, do Self Assessment musi się zarejestrować osoba, która prowadzi działalność zarobkową i osiąga przychód powyżej £1,000 w danym roku podatkowym. Forma takiej działalności jest obojętna, ważne że ktoś samodzielnie sprzedaje towary lub usługi – na przykład na Etsy, Vinted lub Amazon. Wtedy należy zarejestrować się do Self Assessment jako samozatrudniony. Fakt prowadzenia firmy nie oznacza jednak, że automatycznie trzeba odprowadzać Income Tax i NIC – kwota wolna od podatku (Personal Allowance) wynosi £12,570 rocznie. Z drugiej strony, jeśli pracujesz na etacie i dorabiasz sobie swoją działalnością, najprawdopodobniej będziesz musiał odprowadzić podatki, ponieważ Personal Allowance jest już odliczane od twojej pensji.

Oprócz wyżej wymienionego samozatrudnienia, na liście jest jeszcze kilka innych punktów, w Self Assessment ujawniamy także dochody z innych źródeł podlegających Income Tax. Na przykład:

• bycie partnerem w spółce osobowej (partnership) – podobnie jak w przypadku działalności gospodarczej, tutaj również należy odprowadzić Income Tax oraz składki NIC;
• wynajem nieruchomości – jeśli jesteś landlordem, czynsz, który dostajesz od najemców wlicza się w twój dochód, a więc musisz odprowadzić Income Tax;
• napiwki i prowizje – otrzymując dodatkowe pieniądze w takiej postaci, masz obowiązek zawrzeć je w swoim łącznym dochodzie (Total Income) i rozliczyć poprzez Income Tax;
• dochody zagraniczne – środki, które wpływają na twoje konto z zagranicy również z zasady są objęte Income Tax;
• zarobki z oprocentowania kapitału – podatkiem dochodowym objęte są także odsetki z twoich oszczędności. 

Personal Savings Allowance

Ważne jest aby jednak pamiętać, że dochody z oszczędności (odsetki) mają swoją własną, oddzielną kwotę wolną od podatku – Personal Savings Allowance. Jej wysokość zależy od progu podatkowego na jakim się w danym roku znajdujesz:

Próg podatkowy	Opodatkowany dochód	Podatek
Personal Allowance	Do kwoty £12,570	0%
Basic rate	£12,571 do £50,270	20%
Higher rate	£50,271 do £125,140	40%
Additional rate	Powyżej £125,141	45%

Jeśli twoje zarobki zawierają się w Basic rate, PSA będzie wynosiło £1,000, ale jeżeli zarabiasz więcej i obliczasz podatek na podstawie Higher Rate, kwota ta spadnie do £500.

Personal Savings Allowance jest niezależne od ogólnej Personal Allowance, a więc jeśli przekroczysz próg £12,570, to nadal przysługuje ci £1,000 odsetek zwolnionych z podatku. Co więcej, jeśli w danym roku nie przekroczysz progu Personal Allowance i będziesz miał dodatkowe dochody z oprocentowania, zaliczą się one najpierw do Personal Allowance, a dopiero później do Personal Savings Allowance.

Aby to lepiej zrozumieć, posłużymy się przykładem:

Pan Michał w obecnym roku podatkowym zarobił £11,000 z jego samozatrudnienia oraz £2,000 z oprocentowania jego lokat i obligacji. Łącznie zarobił on £13,000, co sprawia że przekroczył próg Personal Allowance, ale dzięki zastosowaniu PSA, nie zapłacił podatku w ogóle. £2,000 które zarobił zostały rozbite na część zaliczoną do Personal Allowance (£1,570) oraz część zwolnioną z podatku za sprawą dodatkowych £1,000 PSA (£430).

Dividend Tax

Drugim podatkiem, który rozlicza się poprzez Self Assessment jest podatek od dywidend czyli Dividend Tax. Działa on na innych zasadach niż Income Tax choć jest od niego zależny. Podobnie jak w przypadku Personal Savings Allowance, stawki zależą od progu podatkowego, w którym znajduje się podatnik:

Próg podatkowy	Stawka
Kwota wolna od podatku (Dividend Allowance)	£500
Basic Rate	8.75%
Higher Rate	33.75%
Additional Rate	39.35%

Dywidendy do kwoty £10,000 mogą zostać zaliczone przez system PAYE, jeśli skontaktujesz się z HMRC i to uzgodnisz. W każdym innym wypadku należy je rozliczyć poprzez Self Assessment.

Capital Gains Tax

Kolejnym podatkiem, który rozlicza się poprzez Self Assessment, jest Capital Gains Tax, czyli podatek od zysków kapitałowych. Bardzo ważne jest, aby nie pomylić zysków kapitałowych z odsetkami. 

Zyskiem kapitałowym określa się dochód, który osiągnie się po sprzedaży aktywa po wyższej cenie, niż się je kupiło. Z kolei zysk z inwestycji był opisywany wyżej – mogą być to odsetki z lokat lub obligacji. Capital Gains Tax został szczegółowo opisany w naszym artykule pt. „Capital Gains Tax w UK„.

High Income Child Benefit Charge

Ostatnią daniną, jaką trzeba rozliczać w ramach Self Assessment jest High Income Child Benefit Charge. Jest to dość niecodzienny podatek, bo dotyczy on tylko i wyłącznie jednego zasiłku – Child Benefit. HICBC znajduje swoje zastosowanie, kiedy któryś z rodziców dziecka (lub dzieci), na które pobierany jest Child benefit, przekroczy próg £50,000 przychodu rocznie. Powyżej tej kwoty, za każde £100, pobierany jest 1% kwoty otrzymywanego zasiłku. Oznacza to, że jeśli zarobki osiągną £60,000, zasiłek nie przysługuje już całkowicie i należy go zwrócić.

Jak się rozliczyć?

Jeśli w roku podatkowym 2025/2026 spełniłeś któreś z wyżej podanych warunków i wiesz, że musisz złożyć deklarację Self Assessment, na rejestrację masz czas do 5 października 2026 roku. Aby to zrobić, wejdź na stronę rządową i podaj potrzebne dane. Po zrobieniu tego otrzymasz login do swojego konta Government Gateway oraz HMRC wyśle Ci pocztą numer UTR (Unique Taxpayer Reference). Kiedy się zarejestrujesz, możesz wypełnić deklarację Self Assessment na swoim koncie Government Gateway.

Jak wspomniałam na początku, ostateczny termin zarówno złożenia deklaracji, jak i opłacenia podatków objętych SA, przypada na 31 stycznia następnego roku podatkowego (Czyli za rok podatkowy 2025/2026, termin upłynie 31 stycznia 2027).

Czy HMRC nakłada kary za niestosowanie się do terminów?

HMRC wymaga od podatników trzymania się terminów zarówno składania deklaracji podatkowych jak i opłacania samych podatków. Kary są przewidziane nie tylko za opóźnienia w ramach Self Assessment, ale obejmują również każdy inny podatek. Kary za opóźnienia ze złożeniem deklaracji SA i zapłatą podatków prezentują się następująco:

Opóźnienie	1 dzień po terminie	3 miesiące po terminie	6 miesięcy po terminie	12 miesięcy po terminie
Kara	£100	£10 za każdy dzień opóźnienia, maksymalnie £900	Dodatkowe 5% należnego podatku (lub £300 – zależy, która kwota jest wyższa)	Kolejne 5% należnego podatku (lub £300) – a w poważniejszych przypadkach, nawet do 100% podatku

Opóźnienie	30 dni po terminie	6 miesięcy po terminie	12 miesięcy po terminie
Kara	5%	Kolejne 5%	Kolejne 5%

Oprócz tego, za każdy dzień zwłoki naliczane są odsetki według stopy procentowej podanej na stronie rządowej.

Podsumowanie

Temat Self Assessment może na początku wydawać się zawiły, ale po kilku własnoręcznie złożonych deklaracjach powinien on Ci się rozjaśnić. Pamiętaj żeby sprawdzać, czy kwalifikujesz – jeśli chociaż jeden z warunków wymienionych w tym artykule został przez Ciebie spełniony, masz obowiązek zarejestrować się do Self Assessment i złożyć deklarację podatkową. Jeśli nie jesteś pewien jak to zrobić, lub masz pytania związane z Self Assessment, zapraszamy do kontaktu – nasi specjaliści są gotowi do pomocy.